sjaron krijgt voordeel van de twijfel

Vrijdag 01 April 2005 in categorie Israël en het Midden-Oosten

Twee jaar geleden, toen Ariël Sjaron voor het eerst openlijk het woord 'bezetting' gebruikte en over de mogelijkheid van een Palestijnse staat sprak, schreef ik dat hij heel misschien zou kunnen slagen waar Rabin en Peres faalden (Nieuwe Sjaron verdient alle steun, Trouw Podium, 31 mei 2003). Deze week is een (gedeeltelijke) verwezenlijking van die visie een stuk dichterbij gekomen.

Maandag werd met een overgrote meerderheid (72 tegen 39 van de 120 Knessetleden) een voorstel verworpen om Sjaron's plan Israël's terugtrekking uit de Gaza-strook en uit een viertal nederzettingen en militaire bases in 'Noord-Samaria' op de Westoever in een referendum aan de Israëlische kiezers voor te leggen. Dit voorstel werd algemeen beschouwd als de op één na laatste parlementaire kans voor de tegenstanders van het terugtrekkingsplan om zijn uitvoering te vertragen, zo niet onmogelijk te maken. De laatste kans daarvoor kwam dinsdagavond, toen er over de begroting voor 2005 werd gestemd. Zou die begroting niet uiterlijk 31 maart zijn aangenomen, dan waren nieuwe verkiezingen onvermijdelijk geweest. Nu het staatsbudget is goedgekeurd (58 voor, 36 tegen) rest Sjaron's tegenstanders feitelijk alleen nog maar een toevlucht tot buitenparlementaire middelen.

burgeroorlog
Het lijkt haast nog een eeuwigheid (zo'n vier maanden) voordat de terugtrekking uit de Gaza-strook een feit zal zijn. Er bestaan verschillende nachtmerrie-scenario's voor Sjaron, voor de politie en het leger. Er wordt met alles rekening gehouden: aanslagen door Palestijnen, provocaties, aanslagen door joodse extremisten, geweld tegen politici, politieagenten en soldaten tot zelfs een heuse burgeroorlog.

Dat de ontruiming van de nederzettingen voor emotionele, niet altijd makkelijk te verteren beelden zal zorgen is zeker. De belangstelling van de kant van de buitenlandse media is groter dan ooit tevoren. Mocht het plan niet slagen, dan zal dat zeker niet aan de vastberadenheid van de Israëlische premier liggen. Aanvankelijk werd gesuggereerd dat hij zijn voorstel lanceerde om aandacht af te leiden van zijn persoonlijke financiële perikelen.

Toch lijkt het of Sjaron nadat het juridische onderzoeksdossier tegen hem gesloten is nog vastbeslotener is dan voorheen om Israël uit Gaza weg te halen. De verbetenheid en woede waarmee de kolonisten tegen hem en zijn plan demonstreren geeft aan hoe serieus zij hem nemen. Het zou goed kunnen dat zij inzien dat het mogelijk niet bij deze terugtrekking blijft.

geen garantie
Het terugtrekkinsplan zal ons niet van de bezetting als zodanig verlossen, net zo min als een einde aan de bezetting een garantie voor vrede is. Bijna alle nederzettingen op de Westoever blijven (voorlopig) onaangeroerd, en sommige van hen worden zelfs uitgebreid. De routekaart ligt in verschillende laden stof te vergaren. Toch wordt Ariël Sjaron bijna van harte gesteund door hen die tot twee jaar geleden zijn grootste politieke vijanden waren. Een paar van die nieuwe bondgenoten zitten nu zelfs in zijn kabinet, met als hun voornaamste motivatie en doel het uitvoeren van zijn terugtrekkingsplan.
Iedereen in Israël die een einde aan de bezetting wenst weet dat het plan een stap in de goede richting is, niet meer maar zeker ook niet minder. Als deze stap niet gemaakt wordt of kan worden, is de kans nihil dat het einde van de bezetting ooit in zicht komt.

verraden
Sjaron's traditionele tegenstanders zijn zijn grootste politieke vrienden geworden, al is het maar tijdelijk. Veel van zijn vroegere politieke bondgenoten vervloeken hem nu of vragen zich af hoe hij hen zo kan 'verraden'. Sinds Yitzhak Rabin is er niemand meer geweest die zoveel kans maakt om te worden opgenomen in het selecte rijtje van Israëlische staatsmannen die hun ideologieën ondergeschikt maakten aan wat zij als het werkelijke belang van de joodse staat beschouwden.

Natuurlijk is Ariël Sjaron niet de messias. Toch is hij ook niet de antichrist die er in het buitenland soms van hem is gemaakt. Zijn kleurrijke en in meer dan één opzicht omstreden verleden geeft ons redenen genoeg om cynisch te zijn en aan zijn goede bedoelingen te twijfelen. Die twijfel mag echter geen reden zijn om hem steun te onthouden. Links Israël heeft grotendeels laten zien dat het weet wat politieke prioriteiten zijn. De dag na de terugtrekking uit de Gaza-strook praten we verder.

tekenen van hoop
Aan Arabische en Palestijnse zijde zijn er tekenen van hoop. Van Amerikaanse zijde valt weinig vernieuwends te verwachten, wat niet per se een slechte zaak is. Dit is het moment voor de Europese Unie en haar lidstaten om te komen met een aantrekkelijk en hoopgevend politiek-economisch hulpplan dat de meerderheid van joden en Palestijnen het gevoel geeft dat er een uitweg mogelijk is uit de ellende en de gewelddadige sleur waaraan we zo gewend zijn geraakt. Alleen wanneer die meerderheid overtuigd is dat ze alles te winnen heeft bij vrede en alles te verliezen bij een voortzetting van de status quo zullen mensen als Sjaron en Abbas de benodigde moed vergaren en de vereiste electorale steun krijgen om onze toekomst werkelijk te verbeteren.

Bert de Bruin is historicus, gespecialiseerd in geschiedenis van het Midden-Oosten en in moderne 'joodse geschiedenis'. In 1995 emigreerde hij naar Israel. Hij woont in de buurt van Haifa en schrijft daar zijn proefschrift, met als onderwerp "Joden in het Frankrijk van na de bevrijding, 1944 - 1949".